Heilig Jaar 2025

“Looft God met de stoot op de ramshoorn” – zo klinkt het in Psalm 150! De ramshoorn, de jobel, is het muziekinstrument waarmee normaal gesproken ieder jaar het feest van Jom Kipoer, de Grote Verzoendag, wordt aangekondigd. Maar de jobel heeft ook de naam gegeven aan een speciaal jaar: een Jubeljaar! We kunnen een vroege aanwijzing hiervoor vinden in de Bijbel, en wel in het Oude Testament: een Jubeljaar moest elke 50 jaar worden gemarkeerd, omdat dit een “extra” jaar zou zijn – een jaar dat elke “zeven sabbatjaren, zeven keer zeven jaar, tezamen negenenveertig jaar” zou plaatsvinden (Leviticus 25:8-13). Hoewel het niet gemakkelijk te organiseren was, was het bedoeld als een tijd om de juiste relatie met God, met elkaar en met de hele schepping te herstellen – en omvatte het de kwijtschelding van schulden, de teruggave van wederrechtelijk toegeëigend land en een braakliggende periode voor de akkers.

Het Evangelie van Lukas citeert de profeet Jesaja en beschrijft Jezus’ missie als volgt: “De Geest van de Heer rust op mij, omdat hij mij gezalfd heeft om aan armen goed nieuws te brengen. Hij heeft mij gezonden om aan gevangenen hun vrijlating te verkondigen en aan blinden het herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven en om een ​​jaar uit te roepen dat de Heer welgevallig is” (Lucas 4:18-19; vgl. Jesaja 61:1-2). Jezus brengt deze woorden in de praktijk in zijn dagelijks leven, in zijn ontmoetingen met anderen en in zijn relaties – en dit alles brengt bevrijding en bekering teweeg.

In het oude Jodendom was het Jubeljaar (dat ook wel het jaar van de yōbēl, “van de bok”, werd genoemd – omdat de feestdag werd aangekondigd met het blazen op de ramshoorn) een jaar dat heilig werd verklaard. Gedurende deze periode schreef de Mozaïsche wetgeving voor dat slaven hun vrijheid konden terugkrijgen en dat land (waarvan God de enige, echte eigenaar is) aan de voormalige eigenaren moest worden teruggegeven, indien het onrechtmatig was verkregen. Een Jubeljaar werd doorgaans elke 50 jaar gevierd.

In onze christelijke jaartelling riep Paus Bonifatius VIII (1294-1303) in het jaar 1300 het eerste “Jubeljaar” uit – ook wel bekend als een “Heilig Jaar”, omdat het een tijd is waarin Gods heiligheid ons transformeert. De frequentie van de Heilige Jaren is in de loop der tijd veranderd: aanvankelijk zouden ze elke 100 jaar gevierd moeten worden, zo was het door Bonifatius vastgesteld. Maar het was Paus Clemens VI (1342-1352) die de periode tussen de Jubeljaren op verzoek van de bevolking van de stad Rome tot elke 50 jaar verkortte – en zo werd 1350 ook een Heilig Jaar. En in 1470 maakte Paus Paulus II daar elke 25 jaar van.

Er zijn ook “buitengewone” Heilige Jaren geweest. Zo koos Paus Pius XI (1922-1939) er in 1933 voor om de 1900e verjaardag van de Verlossing te herdenken. Paus Johannes Paulus II (1978-2005) kondigde een buitengewoon Heilig Jaar af voor 1983 – 1950 jaar na de kruisdood van Jezus Christus. In 2015 riep Paus Franciscus (2013-2025) het Jaar van de Barmhartigheid uit tot een buitengewoon Jubeljaar. Ook de manier waarop Jubeljaren worden gemarkeerd, is door de eeuwen heen veranderd. Oorspronkelijk bestond het Heilige Jaar uit een pelgrimstocht naar de Romeinse basilieken van Sint-Pieter en Sint-Paulus. Later werden er andere symbolen toegevoegd, zoals de Heilige Deur. Deelname aan het Heilig Jaar levert een volledige aflaat op.
In 1389 koos Paus Urbanus VI (1378-1389) ervoor om, ter nagedachtenis aan het aantal jaren in het leven van Christus op aarde, de cyclus van Jubeljaren op elke 33 jaar te stellen en riep op tot een Jubeljaar in 1390 – hoewel het pas na zijn dood werd gevierd door Paus Bonifatius IX (1389-1404).
Desondanks verleende Bonifatius IX in 1400, aan het einde van de eerder vastgestelde periode van 50 jaar, zonder van tevoren een Jubeljaar te hebben uitgeroepen, een aflaat voor het Jubileum aan de pelgrims die naar Rome waren toegestroomd.
In 1425 vierde Paus Martinus V (1417-1431) een nieuw Jubeljaar en opende voor het eerst de Heilige Deur van de basiliek van Sint Jan van Lateranen.
De laatste die een Jubileum in de 50-jarige cyclus vierde, was Paus Nicolaas V (1447-1455) in 1450. Paulus II (1464-1471) bepaalde dat de periode tussen de Jubeljaren tot 25 jaar werd teruggebracht – en in 1475 werd een Heilig Jaar gevierd door Paus Sixtus IV (1471-1484). Vanaf dat moment werden op gezette tijden gewone Jubilea gehouden.
In tijden van oorlog werd de viering van een Jubeljaar soms verhinderd, zoals die van 1800 en 1850 – vanwege de Napoleontische oorlogen.
De Jubilea werden in 1875 weer opnieuw opgepakt, na de annexatie van Rome bij het Koninkrijk Italië – al werd het zonder de traditionele plechtigheid gevierd.

“Het is zo op het oog maar een deur, hè, met een hoop circus eromheen … En tóch raakt het je – en dat maakt het een Heilige Deur!”