Zaterdag 4 maart 2023. Om 11 uur verzamelen zich een twintigtal belangstellenden voor de ingang van de Santa Maria dell’ Anima, de kerk van de Duitssprekenden in Rome, vlak bij Piazza Navona. Zij zijn bijeengekomen voor een bezinningsmoment in de Vastentijd, georganiseerd door de Oecumenische Steungroep van de Friezenkerk. Spontaan sluit een echtpaar zich aan, net uit Nederland aangekomen, op zoek naar deze kerk, aangezet tot dit Romebezoek door een documentaire over het leven van de enige Nederlandse paus Adrianus VI, enkele weken terug op de T.V.. Dit jaar wordt het vijfde eeuwfeest gevierd van zijn overlijden. Zijn grafmonument bevindt zich in de Santa Maria dell’ Anima.
Antoine Bodar, rector van de Friezenkerk, staat in de deuropening al op ons te wachten. Hij nodigt ons uit om binnen te komen en in de banken van het centrale deel van de Kerk plaats te nemen. Van daaruit zullen we wat later naar het priesterkoor gaan, waar zich aan de rechterzijde het grafmonument bevindt. De rector is hier ‘op eigen terrein’, want hij woont in het College van de Anima, dat met deze kerk verbonden is.
Op boeiende wijze vertelt de rector, terwijl we in het schip van de kerk zijn neergezeten, de geschiedenis van de kerk en laat m.n. horen hoe deze kerk, gebouwd op een perceel grond, eind 14de eeuw aangekocht door een echtpaar uit Dordrecht, in de historie van de Lage Landen als de natuurlijk voortzetting gezien kan worden van de Friezenkerk. Deze raakte na enkele eeuwen in gebruik, in onbruik en aangezien de Lage Landen in die tijd samen met Duitsland toebehoorden tot het ene Heilige Roomse Rijk vonden beide landen in deze nieuwe kerk vanaf eind 14de eeuw hun nationaal thuis in Rome. Vele Nederlandse plaatsnamen zijn nog in de kerk terug te vinden.
We gaan naar voren en nemen plaats links in het priesterkoor op een lange muurbank. Vol bewondering zien we het monument van paus Adrianus voor ons. Antoine geeft uitleg van wat er aan sculpturen en tekst op het monument is te zien. Dit geeft hem gelegenheid om vele historische feiten uit het leven van Adrianus naar voren te halen. Wat met name treft is het feit, dat Adrianus (overigens net als Erasmus) leerling was van een belangrijke 15de-eeuwse religieuze stroming in ons land. Hij ging school bij de broeders van het Gemene Leven. Eenvoud in wijze van leven en studie stonden daar voorop. Het is deze ‘eenvoud’ die vermeld wordt in de Latijnse tekst onderaan op het monument. Vooral dit element uit zijn leven doet hem contrasteren de twee Medicipausen onmiddellijk voor en na zijn korte pontificaat. Het zal hem ertoe brengen, – lang voor Johannes Paulus II in het jubeljaar 2000, – een ‘mea culpa’ uit te spreken over de misstanden in de kerk m.n. in de kringen van de clerus: de Kerk moet gereformeerd worden van boven naar beneden, in hoofd en leden, bovenaan te beginnen! Helaas was zijn pontificaat te kort om bedoelde hervormingen daadwerkelijk uit te voeren. Dat zal pas veel later gebeuren onder zijn opvolgers m.n. bij het Concilie van Trente. Helaas kwam dit Concilie te laat voor enkelen van de hervormers, die inmiddels al een eigen weg hadden ingeslagen. Iets van het onbegrip dat er groeide en het elkaar totaal niet meer kunnen verstaan laat Antoine aanvoelen wanneer hij opnoemt hoe het Concilie van Trente spreekt over het ‘vervloekt’ zijn van wie een andere leer aanhangt en hoe van de weeromstuit in de Heidelbergse catechismus dan de ‘Paapse Mis’ als afgoderij wordt veroordeeld. Adrianus is lange tijd in vergetelheid geraakt, maar de laatste tijd wordt steeds meer het belang van zijn pontificaat ingezien.
Na levendig het leven van Adrianus, – zoals op zijn grafmonument af te lezen, – voor ons beschreven te hebben, spreekt de rector over de wederwaardigheden van het monument zelf, b.v. dat het oorspronkelijk veel geprononceerder op het priesterkoor naar voren stond, maar in de 19de eeuw meer een geheel werd met zijn achterwand vanwege de nieuwe architectonische aankleding van de kerk. Dan nog een laatste woord over het prachtige altaarschilderij van Giulio Romano, dat we op de plek waar we gezeten zijn van heel dichtbij kunnen bewonderen en daarmee komt er tegen 12 uur een einde aan dit uiterst leerrijke bezoekuur aan de Santa Maria dell’ Anima. Dit laatste benadrukt Mevr. Hennie Schep wanneer zij kort namens de Steungroep en alle aanwezigen rector Antoine hartelijk dankt voor zijn inspirerende woorden.
Pater Tiemen Brouwer O.P.
Foto’s Hennie Schep
