PAUS LEO XIV
Eerst zindert Rome om de dood van de geliefde paus Franciscus. De rouw vult de straten en pleinen. De majestueuse uitvaart-viering op het Petrusplein, de begeleiding van des pausen stoffelijke resten onderweg naar Santa Maria Maggiore waar de Dominicanen de begeleiding van ons eenvoudigen overnemen tot het graf van de gestorven paus Jorge Bergoglio wordt gesloten.
Niet ver van het priesterhuis waar ik woon begroet ik ten afscheid zijn overschot in dankbaarheid aan de Corso Vittorio Emmanuele Due, wanneer zijn ontzielde lijf in de papamobile langs rijdt.
‘Le pape est mort, vive le pape’ (De paus is dood, leve de paus) – een harde werkelijkheid voor de nog maar pas gestorvene en ook voor de medegelovigen en anderen die paus Franciscus missen.
De ene zindering van de betreuring wisselt de andere van de verwachting meteen al af. Het prae-conclaaf en dan eindelijk, ofschoon maar weinige dagen nadien, het conclaaf. Daar staat hij dan daar plotseling op het balkon – de nieuwe paus. Hij moet even slikken, overrompeld door de juichende massa beneden op het plein, zich plotseling te meer bewust dat hij nu de plaatsvervanger van Christus op aarde is dan wel (nederiger geformuleerd) de opvolger van Petrus, op wie Jesus Zijn Kerk heeft gebouwd.
Zo kort na de doodsklokken, nu al de vreugdeklokken. De kardinalen zijn het snel met elkaar eens geworden, de eensgezindheid onder hen wordt publiekelijk gemanifesteerd. Na de temperamentvolle Franciscus uit Zuid-Amerika plotseling en verrassend Leo die beide Amerika’s (en ook Europa door zijn afstamming, zoals zijn voorganger) in zich verenigt. Na de altijd zelfstandige Jezuïet, nu de altijd in gemeenschap denkende Augustijn.
‘La pace ècon tutti voi’ — de openingszin van de bij de vierde stemronde fris gekozen paus Prevost vanaf de loggia van San Pietro op 8 mei. En dan: ‘questo è il primo saluto del Cristo Risorto, il Buon Pastore […] La pace sia con voi ’ – de gewone begroeting van een bisschop bij de aanvang van een liturgie. ‘Per voi vescovo, con voi cristiano’, citeert hij Augustinus, de stichter van zijn orde de Augustijnen – ‘Voor u ben ik bisschop, met u christen’. ‘God bemint alle mensen’, onder verwijzing naar paus Franciscus (‘tutti,tutti, tutti’). ‘Weest niet bevreesd, onder verwijzing naar paus Joannes Paulus II (‘non abbiate paura’).
Paus Leo is bij zijn presentatie gekleed in de traditie van de Kerk – de rode mozzetta en de feestelijke stola met de symbolen van de evangelisten. Hij noemt zich naar paus Leo XIII, de opperherder van de sociale encycliek van 1891 Rerum novarum, de stimulator van de Bijbelstudie, de bevorderaar van de Vaticaanse diplomatie.
Aan het slot van zijn optreden wendt Leo XIV zich tot Maria en bidt het ‘Wees gegroet’. Zoals zijn voorganger Franciscus blijkt hij Maria-vereerder, net als Leo XIII die steeds heeft opgeroepen de rozenkrans te bidden.
In zijn vriendelijkheid, bescheidenheid en schuchterheid herinnert hij aan Benedictus XVI. Maar is paus Ratzinger allereerst de geleerde-pontifex, paus Prevost veeleer de bestuurder-bruggenbouwer – zo nodig nu om in mildheid de vleugels in de Kerk in blijvende verscheidenheid tevens terug tot eenheid te leiden in wederkerige verdraagzaamheid. Dat geldt ook ten aanzien van de liturgie.
Het synodale proces zet paus Leo in helderheid voort – de macht van de Kerk omzichtig nader te delen tussen klerken en leken (mannen en vrouwen) zowel op wereld- als op locaal niveau.
Het speerpunt van het vorige pontificaat – vooral in de armsten en onaanzienlijksten onder de mensen het gelaat van Christus waarnemen – kan Prevost niet anders dan Bergoglio begrijpen, maar met meer oog door zijn kennis van meer culturen en talen met ruimer blik en meer oog voor al hetgeen zich in de wereld ook voordoet.
Zoals paus Benedictus XV ten tijde van de Eerste Wereldoorlog en paus Pius XII in de Tweede Wereldoorlog voor hun beider perioden, volgt paus Leo XIV nu het beleid van paus Franciscus ten aanzien van de wereldvrede na, zij het minder spontaan en meer diplomatiek.
In zijn preek voor de kardinalen, daags na zijn keuze in de Sixtijnse Kapel, wijst paus Prevost op de heden door velen ervaren ‘absurditeit’ van het christelijke geloof – ‘iets voor zwakke en weinig intelligente mensen’. De voorkeur wordt immers heden gegeven aan andere zekerheden, ‘technologie, geld, succes, macht en amusement’.
Quid hoc ad aeternitatem, voeg ik toe: Wat betekent dit in het aanzien van de eeuwigheid?
Juist degenen die het geloof als absurditeit beschouwen behoeven missionering, vervolgt de paus zijn homilie, nevenverschijnselen van ongeloof betreffen kwesties als het verlies van de zin van het leven, het vergeten van de barmhartigheid en de waardigheid van de mens, de crisis in de families en andere wonden, waarin menig maatschappij momenteel verkeert. Dat gebrek aan geloof in Jesus de Christus als de Zoon van God en de beperking van Hem tot ‘een charismatische leider of Übermensch’ bestaat niet alleen bij ongelovigen maar ook bij gedoopten die feitelijk atheïsten zijn geworden – voor mij (A.B.) een aanhaling uit het werk van de theoloog Joseph Ratzinger.
Overtuigend is het slot van deze eerste preek van Leo XIV, omdat hij ervan getuigt als persoon zich klein te weten en daarom te maken, opdat de grootheid van Christus zich toont. Hij wil naar het voorbeeld van Ignatius van Antiochië verdwijnen in Christus, opdat de Heer als enige wordt gezien, erkend, verheerlijkt. Derhalve voorts wenst hij als de nieuwe paus zoals de vorige paus zich ervoor in te spannen dat niemand de mogelijkheid wordt ontnomen Christus, de verrezen en daardoor verheerlijkte Heer te ontmoeten en te beminnen.
In de Friezenkerk behoren wij tot het bisdom Rome met de nu aangetreden bisschop, met de bisschoppen van Nederland en ook met het Vaticaan waartoe de kerk van Michael en Magno in eerste instantie behoort.
Naar een woord van wijlen bisschop Martinus Muskens blijven wij de buren van de paus. Wij treffen hem aan zijn venster vanaf onze trap aan de andere kant van de piazza di San Pietro, waar onder de basiliek met zijn naam de resten rusten van de Petrus, waarvan Leo XIV de 276ste opvolger is.
Wij bidden voor de nieuwe paus, opdat hij standvastig en sterk is, maar eveneens bidden wij voor de vorige paus, opdat die rust in de stilte en de rust van Gods eeuwigheid.
Antoine Bodar, rector van de Friezenkerk in Rome 10 V 2025.
